Geen nietszeggende standaardteksten, maar concrete informatie. De accountant moet haarfijn uit de doeken doen wat zijn bevindingen zijn over de frauderisico’s bij een bedrijf. Gebruikers van de jaarrekening van beursgenoteerde ondernemingen roepen accountants op unieke informatie te delen over risicohoeken van het gecontroleerde bedrijf.
Een belegger die een willekeurig jaarverslag van een beursgenoteerd bedrijf openslaat, stuit achterin dat boekwerk op de controleverklaring van de accountant. In dat onderdeel, meestal een pagina of tien, schrijft de boekencontroleur onder andere op wat in zijn ogen de belangrijkste punten zijn geweest in zijn onderzoek naar de juistheid van de cijfers. Die kernpunten van de controle gaan vaak over zaken als goodwill, belastingen, omzetverantwoording, voorzieningen of pensioenen.
In die verklaring schrijft de controleur ook in algemene zin op dat frauderisico’s zijn aandacht hebben gehad. Het is zijn taak om zekerheid te geven dat de cijfers die het bedrijf presenteert kloppen. In de praktijk krijgen vrijwel alle bedrijven zo’n goedkeurende verklaring. In jargon heet dat dan dat de accountant een hoog niveau van zekerheid geeft dat de cijfers ‘geen afwijking van materieel belang’ bevatten door fraude of fouten.
Schrijf bevindingen op
Accountants moeten bij hun werkzaamheden dus een scherp oog hebben voor frauderisico’s. Voorbeelden van dergelijke risico’s zijn dat functionarissen een loopje kunnen nemen met de interne beheersing of bonusregelingen die (te veel) druk zetten op het personeel. Ook de aanwezigheid in corruptiegevoelige landen of het doen van overnames kunnen een bedrijf kwetsbaar maken.
In hun controleverklaring houden ze zich over dit wezenlijke aspect van hun werk op de vlakte. Veel meer dan enkele standaardzinnen - boilerplate teksten - over hun aanpak lezen beleggers daarin niet terug. Want welke frauderisico’s de accountant heeft vastgesteld en vooral wat zijn precieze bevindingen waren op die punten krijgen beleggers niet te horen. Zo kan het dat de tekst van EY over frauderisico’s bij Philips vrijwel identiek is als die van KPMG bij ASML.
Dat moet veranderen. Namens beleggers dringt de VEB er bij de zes grootste accountantskantoren op aan om die bedrijfsspecifieke informatie voortaan wel te geven. Maatwerk, in plaats van generieke passages. In de onlangs verstuurde accountantsbrief wijst de VEB de kantoren op de urgentie om meer te rapporteren over de uitkomsten van het onderzoek naar frauderisico’s.
> Lees de VEB accountantsbrief 2022direct naar brief
De toegevoegde waarde van een aparte fraudeparagraaf zit juist in een toelichting van de accountant hoe hij precies heeft ingespeeld op de frauderisico’s. Dergelijke informatie ontbreekt nu nog in controleverklaringen. Dit terwijl het sluitstuk van zijn onderzoek juist moet zijn dat de accountant zijn bevindingen opschrijft in de fraudeparagraaf die beleggers onder ogen krijgen.
Accountants moeten aandeelhouders zo concreet mogelijk informeren over de aard, omvang en praktische gevolgen van frauderisico’s. Hij moet tegenwicht bieden aan het management dat eerder geneigd is niet te concretiseren. Een inhaalslag is onvermijdelijk om de rapportering over fraude op het vereiste niveau te krijgen.
Kritischer
De roep van beleggers om een kritische accountant klinkt luider na ieder nieuw fraudegeval. Dan blijkt dat de handtekening van de accountant is gezet onder niet kloppende jaarrekeningen. De logische vraag is dan hoe heeft kunnen gebeuren dat de cijfers jarenlang zijn goedgekeurd terwijl er allerhande fraudesignalen waren.
Aan het rijtje geruchtmakende fraudes kon in 2020 Wirecard worden toegevoegd. Bij de Duitse betalingsverwerker bleek twee miljard euro aan op de balans opgevoerd kasgeld nooit te hebben bestaan. Fraudesignalen waren er al jaren. Accountant EY gaf desondanks tien jaar lang een goedkeurende verklaring bij de cijfers.
Het Zuid-Afrikaanse meubelwarenhuis Steinhoff, dat om belastingredenen in Nederland zetelt, kon ternauwernood een doorstart maken na een grootschalige boekhoudfraude. In 2017 kwam aan het licht dat door bestuurders voor 6,5 miljard euro was gerommeld met de boekhouding. De dienstdoende accountant van Deloitte werd onlangs door de Accountantskamer tuchtrechtelijk op de vingers getikt. Die oordeelde dat de accountant ‘op essentiële onderdelen was tekortgeschoten’ bij het uitvoeren van de controle. Technisch dienstverlener Imtech ging failliet nadat jarenlang fictieve omzetten en winsten in de boeken waren opgenomen.